İcra Takip ve İflas Hukuku

İcra ve İflas Hukuku, “cebri icra hukuku” veya “takip hukuku” adıyla anılan bir kamu hukuku dalıdır. Cebri icra, borçların devlet gücü yardımıyla zorla yerine getirilmesidir. Takip hukuku, alacakların devlet eliyle takip edilmesi yolunu düzenler.

İcra Takip ve İflas Hukukunun

İcra ve İflas hukukunun özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Alacakların devlet eliyle tahsilini sağlar.
• Alacaklının kendiliğinden hakkını alması yasaktır.
• Cebri icra borçlunun mallarına yönelik olarak uygulanır.
• Kişiler borçlarını ödememelerinden dolayı hapisle tazyik edilemezler.
• Her türlü alacak için tahsil olanağı sunulur.

İcra Takip ve İflas Hukukunun Dalları

İcra ve İflas Hukuku iki ana bölüme ayrılır:

• İcra Hukuku (cüz’i icra)
• İflas Hukuku (külli icra)

 

İcra Takip ve İflas Hukukunun Düzenlenişi

Ülkemizde 1932 yılına kadar icra ve iflas hukuku alanını düzenleyen ayrı bir kanun olmamıştır. İcra iflas işlerine yönelik olarak Ülkemizde çıkarılan ilk kanun, İsviçre federal Kanunundan alınmış olan 1932 tarih ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu olmuştur.

İcra Takip ve İflas Hukukunun Kaynakları

İcra ve İflas hukukunun kaynakları, dörde ayrılır:

• Kanunlar
  • İİK
  • AATUK
  • Tebligat Kanunu
  • Harçlar Kanunu
  • Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun
• Tüzükler
  • İİKnun Tatbikatına Dair Nizamname
  • Tebligat Tüzüğü
• Yönetmelikler
  • İİK Yönetmeliği
• Tarifeler
  • Harçlar Kanunu tarifeleri
  • Avukatlık asgari ücret tarifesi
  • İflas idaresi ücreti, yazı ve tebliğ masrafı tarifesi

İcra Takip ve İflas Hukukunun Konuları

1. İlamsız İcra-İlamlı İcra
2. Genel Haciz Usulü
3. Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Usulü
4. Rehnin Paraya Çevrilmesi Yolu ile Takip
5. İhtiyati Haciz
6. Haczin Sonuçları
7. İflas Teşkilatı
8. İflas Yolları ve Sonuçları
9. İflasın Kaldırılması, Tasfiyesi ve İptali
10. Konkordato ve Sonuçları

Haciz Yolu İle Takip 3 Şekilde Olmaktadır

1. İlamsız(Adi)Takip
2. İlamlı Takip
3. Kambiyo Senedine Dayalı Takip

İcra hukuku anlamında takip, borçlunun borcunun devlet zoruyla ödetilmesi için gerçekleştirilen işlemleri tanımlar. Alacağını alamayan bir alacaklı ilamlı ve ilamsız takip olmak üzere iki farklı takip yolundan birini seçebilir. İlamlı takipte, önce mahkemeden bir ilam alınarak buna özgü takip yolu izlenir. İlamsız takipte ise, alacaklının elinde herhangi bir mahkeme ilamı bulunmaz. Doğrudan yetkili icra dairesine başvurarak borcunu ödemeyen borçlu için ödeme emri çıkarttırır. İlamsız takibe adi haciz yoluyla takip de denmektedir.

İlamsız (Adi) Takip

Elinde bir mahkeme ilamı bulunmayan veya bulunmasına rağmen, ilamlı icra yoluna başvurmayan, alacaklıların alacaklarını elde etmek için başvurdukları icra yoludur.

Neden İlamsız İcra Takibi?

Elinde kambiyo senedi ya da ilam (mahkeme kararı) bulunmayan bir alacaklının (eğer alacak rehinle de temin edilmemişse) , alacağına icra yoluyla kavuşmasının tek yolu ilamsız icra takibi başlatmaktır. Bu takip yolu, gerek borçlu gerekse alacaklı tarafından kolayca kötüye kullanılmaya açık olduğundan bunları engelleyerek çıkarlar dengesini korumak için yasada borca itiraz ve inkar tazminatı gibi çeşitli yollar öngörülmüştür. Kısaca değinmek gerekirse, haklı bir nedene dayanmayan ya da varolmayan bir alacak dolayısıyla başlatılacak takiplere karşı, borçluya -kendisini korumak için- borca itiraz etme hakkı verilmiştir. Nitekim borçlu olmadığı halde icra takibiyle karşı karşıya kalan taraf aleyhine bozulan çıkarlar dengesi, borca itirazla yeniden kurulacaktır.

Ne var ki, haklı bir nedene dayanan alacak için de borca itiraz yoluna başvurularak denge alacaklı aleyhine de bozulabilir. Böyle bir durumda alacaklı, itirazın kaldırılması için icra tetkik merciine(İcra Hukuk Mahkemesi) başvuracak ya da genel mahkemelerden(Sulh.Asliye.ticaret Mahkemeleri) itirazın iptal edilmesi kararı alacaktır. Alacaklı, aralarında önemli farklar bulunan bu iki yoldan dilediğini seçmekte serbest olmadığından itirazın kaldırılması için icra tetkik merciine(İcra Huhuk Mah Kemesi) başvurabilmek için daha doğrusu bu başvurudan olumlu sonuç alabilmek için elinde İİK-68.maddede sayılan belgelerden birinin olması gerekmektedir. Hiç kuşku yok ki icra tetkik merciinden itirazın kaldırılması kararı alınması genel mahkemelerden itirazın iptali kararı alınmasına oranla çok daha hızlı olacaktır.

İlamsız İcra Takibinde İtiraz Yolları ve Çeşitleri

• YETKİYE İTİRAZ
• BORCA İTİRAZ (Ödeme,Takas,Zamanaşımı)
• İMZAYA İTİRAZ

İtiraz Sebepleri

• Maddi hukuka veya takip hukukuna ilişkin itiraz sebepleri,
• Maddi hukuka dayanan itiraz sebepleri
• Alacak hiç doğmamıştır veya istenildiği kadar değildir.
• Alacağı doğuran sözleşme batıldır.
• Alacak muaccel değildir.
• Borç son bulmuştur, ödenmiş veya zamanaşımına uğramıştır.
• Alacak taliki bir şarta bağlıdır,
• Alacaklı veya borçlu sıfatı yoktur vs.
• Takip Hukukuna dayanan itiraz sebepleri
• Yetki itirazı,
• Alacaklının aynı alacak için bir takip yaptığı ve bu takibin devam ettiği,(derdestlik)
• Hakkında aciz vesikası olan borçlunun, yeni mal iktisap etmediği yönündeki itirazı
• Borçlu 7 gün içinde itiraz ederse takip kendiliğinden durur. Borçlunun itirazında haklı olup olmaması önemli değildir.

 Bu durumda alacaklı ne yapmalı?

1. İmzası ikrar edilmiş adi senet
2. İmzası noterlikçe tasdik edilmiş senet
3. Resmi Daireden alınmış Belge ya da makbuz

İcra takibine borçlu tarafından itiraz edilmesi ile sonucu takibin durdurulması durumunda, alacaklı yukarıda sayılan belgelere dayanarak 6 ay içerisinde İcra Tetkik Merciinde(Yani icra hukuk mahkemesinde) itirazın kaldırılması talebinde bulunabileceği gibi 1 yıl içerisinde itirazın iptali davası da açabilir.

*Kira alacağına ilişkin ilamsız takiplerde temerrüt süresi 30 gündür.30 günden önce itirazın kaldırılması istenebilir ise de temerrütten dolayı tahliye istenemez.

**Haksız borca ilişkin itirazın kaldırılması halinde, -talebe bağlı olarak- borçlu aleyhine itirazın kaldırılması talebinin reddi halinde ise alacaklı aleyhine en az %20 icra-inkâr tazminatına hükmedilir.

 Kambiyo Senedine Dayalı Takip

İcra ve iflas kanunu kambiyo senetlerine dayanılarak haciz yolu ile takipte bulunulmasını genel haciz yolu ile takipten ayırarak özel olarak düzenlemiştir. Kambiyo senetleri kıymetli evraktandır ancak takip konusu alacağın dayanağını teşkil eden belgenin kıymetli evrak olması yeterli olmayıp kambiyo senetlerinden biri olması gerekir. Kambiyo senetleri kanunda sınırlı sayıda belirtilmiş olup, üç tanedir. Bunlar: Bono (Emre muharrer senet) ; Poliçe ve Çektir. Takip konusu alacağın dayandığı belge bu üç kıymetli evraktan birisi değilse kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yoluna gidilemez.

Alacağı kambiyo senedine bağlı bir alacaklının, alacak aynı zamanda rehinle temin edilmiş olsa bile önce rehine başvurma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu durum önce rehine başvurma zorunluluğunun bir istisnasını teşkil eder. Kambiyo senedine özgü takip yolu, genel haciz yolu ile takibe nazaran alacaklı bakımından daha imtiyazlı hükümler ihtiva etmesine rağmen alacaklı dilediği takip yolunu seçmekte özgürdür. Ancak genel haciz yolu ile takipte ödeme emrine itiraz süresi 7 gün iken kambiyo senedine özgü takip yolunda 5 gündür. Ayrıca genel haciz yolu ile takipte borçlunun ödeme emrine itirazı takibi kendiliğinden durdurduğu halde, kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte bu itiraz satıştan başka takip işlemlerini durdurmaz. Alacaklı kambiyo senedine özgü takip yoluna başvurduğu takdirde kambiyo senedine dair zamanaşımı süreleri uygulanacak, oysa genel haciz yolu ile takibe başvurursa genel zamanaşımı süreleri uygulanacaktır.

Takip Talebi

Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile bononun tahsilinde alacaklı genel haciz yolu ile takipte İİK 58’e göre bulunması gereken hususlardan başka takip talebine bononun aslını ve borçlu adedi kadar onaylı örneğini eklemek zorundadır. Çünkü İİK 168/1 gereğince icra müdürü, İİK 170a/2 gereğince de icra hukuk mahkemesi söz konusu bononun bu vasfı haiz olup olmadığını re ‘sen araştırmak zorunda olduğundan takip konusu bononun takip talebiyle birlikte icra dairesine verilmesi gerekir.

 Kambiyo Senedine Dayalı Takiplerde Borca İtiraz Nedenleri:

• Kambiyo senedine dayalı takiplerde, senet protesto edilmemiş olsa da, keşideciden vade tarihinden itibaren gecikme faizi istenebilir.
• Karşılığı bulunmayan çekin dayalı takiplerde alacaklının çeki ibraz ya da takas tarihi ile ödeme tarihi arasındaki dönem için -kademeli olarak ve ikinci kırdırma (avans) oranında faiz istenebilir.
• “Düzenleme tarihi” olmadığı için bono sayılmayan belgeye dayanılarak yapılan takipte, borçludan ancak yasal faiz istenebilir, ikinci kırdırma faizi istenemez.
• Borçlunun” imzası bulunmayan senetler nedeniyle borçlu bulunmadığı “şeklindeki itirazı “borca itiraz” şeklindedir.
• Keşidecinin protesto edilmiş olması halinde, hamil lehtar-ciranta hakkında takipte bulunabilir.
• Senet bedeline iki sıfır eklenmek suretiyle tahrifat yapıldığına ilişkin itiraz, borca itiraz olarak kabul edilir.
• Takip konusu senedin teminat senedi olduğunu ileri sürmek “borca itiraz “niteliğindedir.
• İhtiyati haciz sırasında borcu (faiz oranını)kabul eden borçlu daha sonra İTM’ne (İcra Hukuk Mahkemesi) borca itirazda bulunamaz.
• Alacaklı, borçludan “gecikme faizi” dışında ayrıca “vade farkı” adı altında gecikme faizi isteyemez.
• Takip konusu bonoların ipoteğin teminatı olarak değil de ipotek bedelinin ödenmesi için düzenlendiğinin anlaşılması halinde borca itiraz olarak kabul edilmesi mümkün değildir.
• Adi ortaklığın, çekin keşide tarihinden önce feshedilmiş olması halinde, çek bedelinden dolayı sadece çekte imzası bulunan ortağın sorumluluğu vardır.
• Kambiyo senedini “kefil “sıfatı ile imzalayan kişi ayrıca “müteselsil kefil “olduğunu belirtmemiş olsa dahi “müteselsil kefil “olarak senet bedelinden sorumluluğu vardır.
• Muhatap, kendisine ciro edilen çeke dayanarak “karşılığı olmadığından bahisle, kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapamaz.
• Çekin keşide tarihinde tahrifat olduğu iddiası borca itiraz niteliğinde değildir.
• Senede yapıştırılan pul bedelinin, kambiyo senetlerine dayalı haciz yolu ile takibe konu olabilir.
• “Birikmiş faiz miktarına” “faiz oranına” ve ” çek tazminatına ” yönelik itiraz borca itiraz kabul edilir.
• Hamiline yazılmış olan bir çek üzerine yapılan ciro, senedin niteliğini değiştirerek, onu emre yazılı bir çek haline getirmez.
• Çek bedelinin icra takibinden önce ödenmiş olması halinde, bunun eklentisi olan faiz ve çek tazminatı bakımından ayrı bir takip yapılamaz.
• Muacceliyle ilişkin itiraz borca itiraz olarak kabul edilemez.
• Takipten feragat eden alacaklı daha sonra bu feragatinden dönemez.
• Alacaklı, takipten sonra kısmi ödemeyi kabul ederken ayrıca “ihtirazı kayıt “ileri sürmek zorunluluğu yoktur.
• Türk lirası üzerinden düzenlenmiş boş çek yaprağının yabancı para alacağı olarak doldurulmuş olması halinde borçlunun borca itirazının kabulü gerekir.
• Senet arkasındaki karalamalar üzerinde yaptırılan bilirkişi incelemesi sonucunda anlaşılan kısmi ödemeler, senet hamiline karşı da ileri sürülebilir.
• Yırtıldıktan sonra, parçaları yapıştırılarak, bir araya getirilen senede dayanılarak ilamsız takip yapılamaz.
• Takip talebinde sadece “faiz “istenmiş ise yasal faize hükmedilir.
• Çekin ibraz süresi geçtikten sonra muhatap bankaya ibraz edilmemiş olması halinde keşideci çek bedelinden sorumlu tutulamaz.
• Borçlu(Keşideci) ibraz süresi içerisinde çekten cayamaz.
• Tahrifat iddiası ayrı bir dilekçe ile 5 gün içerisinde İ.T.M. ‘ne bildirilmelidir.
• Ölen keşidecinin borcundan dolayı takibin yöneltildiği mirasçılar müteselsilden sorumludur.
• Bono metninde yan yana çizilmiş iki çizgi arasında “iade” kelimesinin yazılı olması senedin iptal edildiğini gösterir
• Kambiyo senedinin yüzüne atılan her imza “aval” arkasına atılan her imza da “ciro” hükmündedir.
• Bono niteliği taşımayan senede dayalı takiplerde yasal faiz istenebilir.
• Borca itiraz etmiş borçlu aynı zamanda faize de itiraz etmiş sayılır.
• Keşidecinin, lehtar aleyhine aldığı iptal hükmü davada taraf olmayan hamile etkili değildir.
• Takip konusu senedin zamanaşımına uğradığını ileri sürmek borca itiraz niteliğindedir.
• Müteselsil kefil hakkında esas borçlu ile birlikte veya ondan ayrı olarak takip yapılabilir.
• İbraz edilmemiş olan kambiyo senetlerinde de borçlu vadeden itibaren “temerrüt faizi” ödemek zorundadır.
• Borçlu yukarıdaki nedenlere dayanarak 5 gün içerisinde İcra Tetkik Merciinde itirazda bulunabilir. Ancak bu itiraz genel icra takip yollarından ayrı olarak sadece satışı durdururken diğer takip işlemlerini durdurmaz.
• Borca itirazın reddi ve alacaklının talebinin de bulunması halinde borçlu aleyhine inkâr tazminatına hükmedilir. Borca itirazın kabul edilmesi ve borçlunun talebinin de bulunması halinde alacaklı aleyhine inkâr tazminatına hükmedilir.
• İmzaya itirazın bilirkişi incelemesi sonucunda; reddi halinde talep olmasa da borçlu aleyhine inkâr tazminatına hükmedilir. Sebebi ne olursa olsun İmzaya itirazın kabulü halinde talep olsa da alacaklı aleyhine inkâr tazminatına hükmedilmez.
• İmzaya itirazda alacaklının kötü niyeti saptandığında alacaklı aleyhine %10 para cezasına hükmedilir.

Ayrıca borçlu 5 gün içerisinde aşağıdaki nedenlerden birine dayanarak İcra Tetkik Merciine (İcra Hukuk Mahkemesi) icra takibine ilişkin şikâyette bulunabilir;

1. TAKİP BİÇİMİNE(Dayanak senedin kambiyo senedi vasfında olmadığından bahisle kambiyo senetlerine mahsus yolla takip yapılamayacağına ilişkin şikâyet)
2. HAMILIN SIFATINA (Alacaklının meşru hamil olmadığına dair şikâyet)
3. ZAMANAŞIMI ŞİKÂYETİ

Bu durumlardan birinin varlığı halinde, alacaklı 6 ay içerisinde İcra Tetkik Merciinden (İcra Hukuk Mahkemesi) itirazın kaldırılması talebinde bulunabilir.

 İlamlı İcra Takibi

Konusu para veya paradan başka bir şey olan konularda (örneğin; çocuk teslimi, menkul teslimi, taşınmazların tahliye ve teslimi) önce bir mahkeme ilamı alınıp, ilamlara özgü icra takibi yapılması.

Alacaklının elinde bir mahkeme kararının bulunduğu hallerde başvurulan bir takip yoludur. Takip talebine ilamın eklenmesi gerekir. Takip talebinde bulunabilmek için, zamanaşımı süresi 10 yıldır. Borçluya icra emri gönderilir.

İlamlı İcraya Başvuru Halleri

• Mahkeme kararları
• Hakem kararları
• Mahkeme huzurunda yapılan sulh, kabul ve feragatler
• Noter senetleri
• Temyiz ve icra kefaletnameleri

İcranın geri bırakılması halleri:

• Zamanaşımı
• İfa
• Temyiz

BORÇLU İCRA TAKİBİNE İTİRAZI 7 GÜN İÇERİSİNDE İCRA TETKİK MERCİİ'(İcra Hukuk Mahkemesi) ne üç nedene dayanarak itiraz edebilir:

1. İLAMA AYKIRILIK İTİRAZI (İlama Aykırılık İddiası İse Süreye Tabi Değildir.)
2. BORCA İTİRAZ
3. FAİZE İTİRAZ

Dilekçe Örnekleri

İlamlı İcra Takibine Karşı İtiraz Dilekçesi – İndirmek için tıklayın.

İcra Dairesinin Yetkisine Karşı İtiraz Dilekçesi – İndirmek için tıklayın.

İcra Takibinde İmzata İtiraz Dilekçesi – İndirmek için tıklayın.